* Kỳ cuối:  Sông La kêu cứu

(Cadn.com.vn) - Neo đậu giữa dòng, “vòi rồng” thọc sâu xuống đáy sông, tiếng động cơ gầm rú trong màn đêm tĩnh mịch, dòng nước sủi bọt đục ngầu, cát cứ thế từ lòng sông được hút lên xà lan. Việc khai thác cát trái phép như thế đã và đang diễn ra một cách trắng trợn trên địa bàn H. Đức Thọ (Hà Tĩnh) và các vùng phụ cận.

“Vòi rồng” náo động sông quê

Là một ngư phủ trên dòng sông La, anh N.N.A (trú H. Đức Thọ) không còn xa lạ với những chiếc xà lan to lớn có gắn “vòi rồng” đang ngày đêm xình xịch trên các khúc sông. Vận động mãi, anh A. mới miễn cưỡng gật đầu cho chúng tôi xuôi dòng để mục sở thị những gì đang diễn ra quanh những chiếc xà lan này, nhưng phải với một điều kiện: “Chỉ được chứng kiến, không được chụp hình!”. Sở dĩ có điều kiện này, theo anh A. là anh muốn được yên ổn, không muốn “gây thù chuốc oán” với các đối tượng đang hành nghề “sa tặc”.

0 giờ một ngày trung tuần tháng 5, ánh trăng vằng vặc chiếu xuống dòng sông La, chúng tôi lên thuyền từ chân cầu Linh Cảm 2 (xã Tùng Ảnh, H. Đức Thọ) bám theo mép sông xuôi về Hồng Lĩnh, Nghi Xuân. Theo anh A. cho biết thì, trên đoạn sông này có khá nhiều sà lan của các “đầu nậu” tên S. (ở Hồng Lĩnh), tên B. (ở Hưng Nguyên), tên T. (ở Nam Đàn, cùng Nghệ An) hoạt động.

Các xà lan “no” cát về tập kết tại cống Trung Lương, TX Hồng Lĩnh.

Xuôi dòng khoảng chừng 10km, chúng tôi phát hiện từ xa 2 xà lan đen sì, đang nổ bình bịch giữa sông. Tiến sát vào một chiếc xà lan đã hút cát gần đầy, thấy chúng tôi xuất hiện nhưng hai người đàn ông đang đứng trên đó không hề tỏ ra cảnh giác hay lo sợ gì. Bắt chuyện, một người cho biết, họ chỉ là những người làm thuê. Mỗi đêm, họ có nhiệm vụ điều khiển xà lan ra giữa dòng, thọc “vòi rồng” hút cát vào đầy khoang rồi chở về giao cho chủ.

Theo ghi nhận của chúng tôi, điểm “nóng” nhất, nơi có hàng chục xà lan tập trung về khai thác cát trái phép có lẽ vẫn là khu vực sông La nằm giữa các xã Hưng Lợi (H. Hưng Nguyên, Nghệ An) và xã Đức Vịnh, xã Đức Quang (H. Đức Thọ, Hà Tĩnh). Bởi, nơi đây là khu vực giáp ranh giữa 2 tỉnh Nghệ An - Hà Tĩnh, nên khi lực lượng chức năng của tỉnh nào xuất hiện thì những xà lan này dạt sang tỉnh khác. Chính vì điều đó nên cứ đêm xuống, bọn “sa tặc” biến khúc sông này thành một “mỏ cát khổng lồ”.

Càng xuôi dòng, chúng tôi càng thấy xuất hiện nhiều “cỗ máy hút cát” hoạt động công khai hơn. Điển hình như đoạn sông chảy ven QL1A (đoạn qua xã Xuân Lam và xã Xuân Hồng, H. Nghi Xuân) vẫn bị “sa tặc” cho phương tiện đến khai thác công khai, máy nổ bì bạch ầm ĩ đứng trên đường vẫn nghe thấy.

Một tàu cuốc nằm chờ đêm xuống để hoạt động.

Cát được hút từ lòng sông lên đầy khoang.

Khó xử lý dứt điểm

Qua tìm hiểu, mỗi chiếc xà lan như vậy có khả năng chứa đựng được khoảng từ 50m - 70m3 cát. Sau khi hút đầy khoang, xà lan sẽ về tập kết tại cống xả lũ Trung Lương (P. Trung Lương, TX Hồng Lĩnh) hoặc cống xả lũ Đức Xá (H. Đức Thọ). Chính vì thế, mỗi ngày, đoạn sông nằm ngoài hai cống này cứ sáng sớm đến trưa luôn có hàng chục chiếc xà lan chở đầy ắp cát để chờ giờ mở cổng qua.

Trao đổi với chúng tôi, đại úy Nguyễn Hồng Dũng - Đội trưởng Đội Phòng, chống tội phạm thuộc Phòng CSGT đường thủy CA tỉnh Hà Tĩnh cho biết, từ đầu năm 2015 đến nay đội đã bắt quả tang và xử lý 9 vụ khai thác cát trái phép trên sông Ngàn Sâu và sông La. Gần đây nhất, 1 giờ 30 sáng 3-5, trong lúc tuần tra, đội đã bắt xử lý 3 chiếc xà lan khai thác cát trái phép tại khu vực sông Ngàn Sâu. Qua kiểm tra, chủ phương tiện của 3 chiếc xà lan này gồm Võ Văn Hoàn (1974), Trần Văn Cường (1984) và Nguyễn Hoài Nam (1990, cùng trú xã Trường Sơn, H. Đức Thọ), đều không xuất trình được giấy tờ hợp lệ nên đội đã lập biên bản xử lý.

Được biết, việc cơ quan chức năng xử lý vấn nạn “sa tặc” trên sông cũng gặp rất nhiều khó khăn và thách thức. Khó khăn bởi, các đối tượng “sa tặc” cài cắm người khắp mọi nơi để theo dõi, nắm tình hình, hễ thấy động tĩnh gì là thông báo để các xà lan rút “vòi rồng”, tìm nơi trú tránh. Thách thức là do lực lượng đấu tranh trấn áp mỏng, khi bắt giữ được hành vi quả tang, các đối tượng thường mua chuộc bằng cách đút lót để xin qua. Bị từ chối, nhắc nhở thì chúng gọi giang hồ đến dọa dẫm, gây áp lực, rồi tìm cách tháo đáy cho cát chảy xuống sông để phi tang.

Cũng theo đại úy Dũng thì ngoài những khó khăn thách thức trên, lực lượng Phòng CSGT đường thủy còn lúng túng trong việc xử lý như: chưa có âu thuyền, bến tạm giữ, phí tạm giữ và phương án tạm giữ phương tiện nên mỗi khi bắt quả tang phương tiện khai thác cát trái phép đưa về cũng không có chỗ để mà tạm giữ.

Thiết nghĩ, việc quy hoạch và quản lý các mỏ khai thác cát trên địa bàn Hà Tĩnh còn nhiều bất cập, các hình thức xử phạt chưa đủ tính răn đe nên cuộc chiến với “sa tặc” đang rơi vào tình trạng “đá ném ao bèo”. Cơ quan chức năng Hà Tĩnh dường như đang “bất lực” trước các mánh khóe và sự liều lĩnh của các đối tượng tham gia khai thác cát trái phép trên địa bàn mình phụ trách, quản lý.

X.S